Pochwała Erazma, albo o polskich Indiotach

 

Co najmniej od wieku XVI mieliśmy w Europie wielką i znakomitą tradycję filozoficznej refleksji nad głupotą, wyrażoną dobitnie w przewrotnym tytule słynnego dzieła Erazma z Rotterdamu. Nie wspomnę tu już nawet o starszej o tysiąclecia tradycji zinstytucjonalizowanego praktykowania głupoty „wyzwolonej i oczyszczającej” – pod postacią karnawału. Kategoria ta pozwalała umieścić w polu namysłu zjawiska osobliwe i piękne, lub osobliwie piękne – od demencji i zaników rozumu po twórczy szał poety. Rodziła byty urzekające i odurzające – tworząc potwory i geniuszy, wywyższając bądź poniżając istoty ludzkie wedle woli i upodobania użytkownika. Z niezrozumiałych względów w ostatnich latach dyskurs publiczny w naszym kraju zdaje się zupełnie ignorować tę tradycję. Co staje się tym dziwniejsze, gdy uwzględnimy zarazem niewątpliwy przyrost zjawisk kulturowych, które zdają się doskonale poddawać interpretacji właśnie w kategoriach głupoty.

Osobników praktykujących głupotę z premedytacją lub zupełnie spontanicznie nazwę w tym miejscu „Indiotami”. Uczynię tak z szacunku dla wyobraźni Stanisława Lema, który przed laty opisał w swych „Dziennikach gwiazdowych” planetę zamieszkałą przez lud Indiotów, który w swej nieskończonej mądrości skonstruował Machinę tak roztropną, iż ta dla zaprowadzenia wszechświatowego pokoju zamieniała ich wszystkich w rzędy „krążków połyskujących pięknie w słońcu”.

Nie rozumiem otóż, dlaczego nie nazwać pięknym mianem Indiotów wielotysięcznego tłumu manifestującego w stolicy w obronie wolności słowa i swobody wypowiedzi pewnego zakonnika, który na tej samej manifestacji przemawia swobodnie i bez skrępowania do tegoż wielotysięcznego tłumu? Nie jest wzorcowym Indiotą tenże zakonnik mówiący głośno i publicznie o „liberalnym totalitaryzmie”, który zabrania mu mówić?

Czyż na zaszczytne miano Indiotów nie zasługują miliony wierzących, że pewien samolot rządowy rozbił się nieopodal rosyjskiego lotniska, gdyż sprowadził go na ziemię zagadkowy „laserowy promień”, lub omamiła pilotów sztucznie rozpylona mgła, lub wprowadziła ich w błąd postsowiecka obsługa wieży kontroli lotów, lub rozsadziły kadłub eksplozje wcześniej w nim ukrytych ładunków wybuchowych, lub nawet wszystko to naraz, byleby tylko nam kogoś zabili?

Nie są agresywnymi Indiotami roznamiętnieni młodzieńcy w klubowych szalikach piłkarskich z napisem „Polska” – pozdrawiający się „salutem rzymskim”, jakim witali się przed laty niemieccy naziści podczas egzekucji Polaków? Nie jest Indiotą polityk zwący ich patriotami i publicysta widzący w nich „historyczne grupy rekonstrukcyjne” (einsatzgruppen?)? Nie okazuje się Trybunałem Indiotów sąd, który w „salucie rzymskim” nie dostrzega nazistowskiego pozdrowienia?

Nie jest wielkim Indiotą minister słyszący „krzyk zarodków”, jak niegdyś poeta słyszał „kędy wąż śliską piersią dotyka się zioła”?

Czyż wolno nam nie zwać Indiotą przezabawnym człeka słynnego, cierpiącego głód z braku sushi? Nie jest siostrą jego w indiotyzmie artystka opowiadająca w mediach o swym w depresji konaniu podczas wielotygodniowego pobytu w hamaku na egzotycznej wyspie?

Nie jest wreszcie popisowym wręcz Indiotą pewien nadwrażliwy katolicki specjalista od wystawiania siebie na obrazę i procesujący się z satanistami drącymi Biblię na kawałki? W księdze wielkiego piewcy indiotyzmu, Franciszka Rabelais’go, śmiechu godny Panurg mieszkając w świecie w ustach Pantagruela, zarabiał na życie spaniem. Byłżeby jego polski naśladowca człowiekiem żyjącym z bycia obrażanym?

Nie wolno nam zwać wzorcowymi Indiotami rodzicieli uczniów pewnego katolickiego gimnazjum, twierdzących, że zlizywanie śmietany (lub pianki do golenia, lub śmietany, lub pianki…) z nagich kolan księdza-dyrektora-egzorcysty (cóż za indiotyczna funkcja!) przez ich dzieci to dobra tradycja szkoły i niewinna zabawa?

Iluż mamy Indiotów! Jeśli zaś pamiętamy, że koniec końców wszyscy Indioci stają się „krążkami połyskującymi pięknie w słońcu”, jakże piękna musi wydać się nam Polska z lotu ptaka! Do samolotów drodzy państwo! Czeka nas najpiękniejsza iluminacja w dziejach!